“اونا از ارعاب برای حفظ سلطه خودشون تُو خوابگاه استفاده می کنن. زندگی اینجا جهنمه. یه عده هر لحظه به حریم خصوصیت تجاوز می کنن”. این گفته های أمل است که منتظر تمام شدن امتحانات است تا از “اقامت اجباری در خوابگاه دانشجویی خلاص شود”[1].
أمل بیاد می آورد که وقتی آتش در آشپزخانه خوابگاه شعله ور شده بود، در راهروی تاریک و پُر از دود خُشکش زده بود: “خیلی ترسناک بود. یکی از دخترای دانشجو با کپسول آتش نشانی منبع اصلی آتیشُ تُو آشپزخونه خاموش کرد اما آتیش به زباله های کنار پنجره های آشپزخونه سرایت کرد و همه جا رو دود گرفت. از ترس اینکه دانشجویی خواب باشه رفتیم تُو اتاقا”.
به نظر أمل، نکته مضحک آن روز این بود که مسئولین خوابگاه که هنگام آتش سوزی فرار کرده بودند، زمانی که دختران دانشجو را به خانه های مجاور خوابگاه منتقل می کردند، درباره ی پوشش و لباس هایشان آنها را سین جیم می کردند.
او به این موضوع اشاره کرد که: ” اگه پنجره ها باز بود آتیش اونجوری و با اون وسعت به راهروها سرایت نمی کرد. ولی خُب پنجره ها قفل بودن و ما نمی تونستیم بازشون کنیم. همین موضوع درباره درب پشت بام هم صدق می کنه”
یورش برای تفتیش
أمل که پیش از این با مشکلات گوناگونی از سوی مسئولین خوابگاه مواجه گردیده، که برخی دانشجویان دختر از استان های مختلف نیز در آن دخیل بوده اند، از ترس احضار شدن توسط بخش اداری کوی دانشگاه، مخصوصاً بخش خودش، مجتمع ابن سینا که زیر مجموعه دانشگاه مستنصریه بغداد است، تنها نام کوچک خود را به رصیف 22 گفته و بیان می کند:
“بزرگترین مشکلی که دخترا توی خوابگاه باهاش مواجهن ممنوعیتِ داشتن گوشی های هوشمنده. البته این موضوع فقط در رابطه با خوابگاه دخترونه ست و شامل دانشجوهای پسر نمیشه. بخش اعظم بقیه مشکلاتی که تُوی خوابگاه باهاش دست و پنجه نرم می کنیم، مثلاً بازرسی های سرزده برای پیدا کردن تلفن همراه و یوروش های ناگهانی به اتاق ها و عملیات بازرسی و تفتیشی که هر روز موقع برگشتن به خوابگاه باهاش مواجه میشیم و همه جامونُ می گردن، حتی بعضی وقتا بسته های چیپسی که همراهمونه رو هم باز می کنن، از همین موضوع نشأت می گیره. جوری شده که حتی موقع بیرون رفتن از خوابگاه هم می گردنمون. البته موضوع به حال و هوای بازرسا بستگی داره”
ادامه می دهد: “بعضی وقتا همه تصمیما هوا میشه. مثلاً تو اوج دوره ی تحصیل ترکیبی(نصف حضوری و نصف آنلاین) ایام همه گیری کرونا، بخشنامه شد که موبایلای دانشگاهی، یعنی موبایلایی که دوربین ندارن، مجازه. با اینکه درسای آنلاین نیاز داره که برای ثبت حضور و نشون دادن تکالیف و … دوربین روشن باشه. بعدش بخشنامه شد که اگه دوربین موبایلایی که دوربین دارنُ تُو مراکز تعمیرات موبایل از کار بندازیم می تونیم ازشون استفاده کنیم که این یعنی داغون کردن موبایل. امسال هم که هر نوع تبلت و دستگاه های هوشمند ممنوع شد و فقط اجازه دادن از وسایلای عقب افتاده ای مثل گوشی نوکیای 1100 که فقط میشه باهاش تماس گرفت، استفاده کرد”.
سرکوب ، راهی برای جلوگیری از رسوایی
أمل که در شُرُف امتحانات پایان ترم است می گوید:”انگار ممنوعیت بردن گوشی داخل خوابگاه خیلی قدیمیه. من سال چهارمیم ولی مثل اینکه اون قانون خیلی قدیمی تر از منه”. سپس ادامه می دهد: “این قانون برای جلوگیری از رسواییه. من خیلی وقته تُو خوابگاه هستم و چیزی مثل اون حادثه ندیدم. همون که یکی از دخترا بدون اجازه و ناغافل، از دوستاش فیلم گرفته بود”.
أمل معتقد است: ” دلیل واقعی این تصمیم[2] اینه که دخترا از وضعیت نامساعد یکی از خوابگاه ها و اوضاع حمام و دستشویی هاش فیلم می گیرن و یه شبکه ماهواره ای پخشش می کنه و میشه نقل دهن مَردم. اونا از رسوایی می ترسن. وضع خوابگاه ها داغونه. ولی به مشکلات واقعی و موجود خوابگاه ها توجهی نمی کنن”.
به نظر أمل: ” این تصمیمات موقعیتُ برای دخالت مراقبا و از بین رفتن حریم خصوصیمون فراهم می کنه. به مدیر خوابگاه چه ربطی داره که درباره لباسامون سین جیم مون کنه و با ناراحتی ازمون بپرسه که چرا بیجامه پوشیدیم ؟ کار به جایی رسیده که ما رو به خاطر کاری که خیلی عادی و معمولیه، مثل نشستن بغل دستِ دوستامون، بازخواست می کنن”.
وی ادامه می دهد: “قفل درای اتاقامونُ درآوردن تا راحت بتونن بریزن تُو. اونا واقعاً شکاکن”.
راه های فرار
نبأ می گوید که در دانشکده پرستاریِ دانشگاه پزشکی استان دیالی امکان قفل کردن درها وجود دارد و پنجره ها باز است. در نحوه اداره خوابگاه ها تفاوت وجود دارد.
“ما بلدیم چطور ماهرانه موبایل و اینترنتُ جاساز کنیم و ببریم داخل. هر نوع موبایلی ممنوعه حتی اونایی که دوربین نداره. اگه فقط یه موبایل پیدا کنن بعدش عملیات تفتیش و کمیته انضباطی و احتمالاً محرومیت از ترم به راهه”
نبأ که موبایل هوشمند خود را به خوابگاه می برد از چگونگی انجام این کار طفره می رود. او گوید:”رفتار با دانشجوهای دختر نامحترمانه ست. ساختمون فرسوده و کلنگیه ولی اصلاً براشون مهم نیست و دغدغه اصلیشون موبایله با اینکه کنفرانس ها گاهاً به صورت PDF منتشر میشه و اطلاع رسانی در باب لغو یا تعویق امتحان ها از طریق گروه های تلگرام منتشر میشه ولی موبایل ممنوعه”.
طبق اظهارات نبأ، بر اساس تصمیم مدیریتِ خوابگاه خروج تنها در ساعات کاری رسمی امکان پذیر است. ضمناً دانشجویان نمی توانند غذا یا مایحتاج خود را از طریق سرویسِ تحویل تهیه کنند. مدیریت، لیستی آماده کرده که دانشجویان برای تهیه موارد مندرج در آن می توانند از نگهبانان خوابگاه کمک بگیرند. این لیست شامل “سبزی ها، میوه ها، نان و آب” می باشد. حتی درخواست تهیه شیرینی ممنوع است.
به غیر از حضور در کلاس، تنها دلیلی که دانشجویان دختر می توانند از خوابگاه خارج شوند، بیمارستان است و بس.
برخی از قوانین وضع شده در خوابگاه برخواسته از ذوق و سلیقه شخصی مسئولین آنجا است. أفنان دانشجوی رشته مهندسی نفت و معدن ِدانشگاه موصول علاوه بر بیان مشکلات دانشجویان در رابطه با موبایل، به نکته دیگری نیز اشاره کرد: “جز برای رفتن به کلاس نمیشه از خوابگاه بیرون رفت. البته بعضی دانشجوهای دختر از تعطیلات جمعه و شنبه استفاده می کنن و میرن خونه شون. ولی مدیریت خوابگاه خروجُ برای دانشجوهایی که از استان های دور، مخصوصاً استان های جنوبی میان، ممنوع کرده. دلیلشونم اینه که نمیشه و منطقی نیست که دانشجوها فقط تُو دو روز برن خونه و برگردن دانشگاه”.
ضمناً اشاره می کند: “راننده سرویسی که دانشجوهای دخترُ میرسونه خونه شون باید یه نسخه از مدارک شناسایشُ ارائه بده و روش بنویسه و امضاء کنه که مسئولیت هر حادثه ای که بیرون از دانشگاه برای دختران دانشجو رخ بده به عهده اونه”
به بهانه ی حفظ امنیت
اگر از شمال عراق به جنوب برویم، در خوابگاه دانشجویان دانشگاه های باب الزبیر و الکرمة، شرایط بسیار بهتر است. دانشجویان دختر اظهار می کنند که موبایل آزاد است، مسائل حفاظتی و امنیتی همیشه رعایت می شود و هرگونه اختلاف با سرپرستان خوابگاه را می توان به مقامات بالاتر ارجاع داد تا به صورتی قابل قبولی حل و فصل گردد. البته سختگیری درخصوص تاخیر در بازگشت به خوابگاه و خروج از خوابگاه جز برای رفتن به دانشگاه، از جمله اموری است که هیچگونه تسامح و تساهلی در رابطه با آن صورت نمی گیرد.
پس از اینکه امکان صحبت با سرپرستان خوابگاه های دانشجویی دخترانه مُیسَّر نشد، سرپرست یکی از خوابگاه های پسرانه بغداد، کسی که به شرط عدم افشای اسمش حاضر به صحبت کردن با رصیف 22 شد، می گوید:”این مقررات برای هیچ کدوم از دانشجوهای دختر خوشایند نیست، هرچند که به نفع خودشونه”.
خروج از خوابگاه به غیر از رفتن برای دانشگاه ممنوع است. از آنجا که برخی دانشجویان دختر از تعطیلات جمعه و شنبه به بهانه رفتن به خانه هایشان، برای خارج شدن از خوابگاه استفاده می کنند، مدیریت خوابگاه ها تصمیم گرفت از اعطای مجوز خروج به دانشجویان دختر خودداری کند.
سرپرست خوابگاه می گوید:”تُو یوتیوب فقط تایپ کن خوابگاه دانشجویی دختران تا ببینی چقدر موضوع جدیه”. سپس ادامه می دهد: “جامعه یه کشش خاصی به جار و جنجال داره. مردم همینطوریش بی سند و مدرک و بدون اینکه اتفاقی افتاده باشه حرف میزنن حالا چه برسه به اینکه یکی عکسایی رو برای سوء استفاده و باج گیری منتشر کنه یا اینکه عکسای خصوصی دخترا لو بره. این چقدر می تونه براشون تهدید کننده باشه؟ چه تاثیری تُو یه خانواده ی سنتی میذاره؟ جوری میشه که دیگه نمیذارن دختراشون برن دانشگاه هایی که توی استان های دیگه س “
مقررات منع ورود موبایل های هوشمند به خوابگاه های دخترانه پیرو آیین نامه صادره از سوی “سازمان نظارت و ارزشیابی” وزارت آموزش عالی وضع شده است. براساس گفته های همان سرپرست، تصمیماتی از قبیل بستن پنجره ها یا دخالت در حریم خصوصی دانشجویان دختر “برداشت های شخصی” است.
با این وجود، می گوید که ” قضیه از اون که فکر می کنی وخیم تره. این تصمیمات فقط از روی ترسه. این سخت گیری های بیشتر به خاطر خودشونه تا دانشجوهای دختر، آخه هر اشتباهی تقصیرش می افته گردن مسئول. واقعاً موقعیت سختیه”.
همان فرد، حادثه ای را که هنوز به خاطر دارد، تعریف می کند. “چند سال قبل، در جریان عملیات آزادسازی مناطق تحت اختیار عناصر داعش، نیروهای ویژه امنیتی برای دستگیری دانشجویی که بهش مظنون بودن، بدون حکم جلب به ساختمان خوابگاه یورش بردن. روز بعد به مدیریت خوابگاه اطلاع دادیم. خوب یادمه. مقامات بالا دست ولمون کرده بودن به امان خدا. هیچکی به دادمون نرسید و سلامت دانشجو فقط و فقط افتاده بود گردن ما، متوجه نبودن که ما هیچ قدرتی نداریم. البته تا آزاد شدن دانشجو ول نکردیم”
شایان ذکر است که تلاش کردیم با سخنگوی وزارت آموزش عالی تماس بگیریم ولی به علت حادثه ای که برای او رخ داده بود، پاسخ نداد.
در طول هفته چندین مرتبه تلاش کردیم که پاسخ نداد.
——————
[1] این مطلب ترجمه مقاله ای است با عنوان أمثلة حيّة عن “جحيم” السكن الجامعي للفتيات العراقيات که در تاریخ 20 ژوئن 2023 در سایت رصیف 22 منتشر گردیده است.
[2] ممنوعیت استفاده از موبایل های هوشمند